Əziz Qadın.Net-lilər, sizə bu dəfə özümün də böyük marağıma səbəb olmuş bir həmvətənimiz, bir qarabağlı qadınımız haqqında, onun uğurları, nailiyyətləri haqqında danışmaq istəyirəm. Bir neçə gün əvvəl türk televiziya kanallarının birində məhşur qadınlar haqqında çəkilmiş bir verilişdə Sürəyya adı diqqətimi cəlb etdi. Söhbət qarabağlı hüquq professoru Əhməd Ağaoğlunun qızı Sürəyya Ağaoğlundan gedirdi. Bəlkə də artıq bir çoxunuz onun haqqında bilirsiniz, amma mən hələ iki gün əvvəl eşitdim və qürur duydum, sevindim, həyəcanlandım. Və bu həyəcanımı sizinlə bölüşüb, bu qabaqcıl, gözəl insan haqqında yazmaq istədim.
Sürəyya Ağaoğlu 1903-cü ildə Azərbaycanın Şuşa şəhərində, Əhməd bəyin ailəsində anadan olmuşdur. Atası tanınmış ziyalı, yazıçı və siyasətçi, hüquq professoru Əhməd bəy Ağaoğludur. O, hüquq fakültəsini Parisdə bitirmişdir. Sürəyyanın anası Sitarə xanım olmuşdur. Onlar ailədə beş uşaq olmuşlar. Sürəyya ailənin böyük övladı idi. QardaşlarıƏbdürrəhman Ağaoğlumühəndis və iş adamı,Səməd Ağaoğluədəbiyyatşünas və hüqüqçu , bacısı Tezer Taskıran müəllimə və millət vəkili, nəhayət, kiçik bacısı Gültəkin Ağaoğlu uşaq həkimi olmuşdur.
Ağaoğlu ailəsi 1910-cu ildə Əhməd bəyin dəvəti ilə Türkiyəyə köçmüşdür. O zaman Əhməd bəy Türkiyədə fəaliyyət göstərirmiş. Uşaqlıq və gənclik illərini atasının işi və idealogiyasına görə Türk Ocaqları üzvlərinin və Mustafa Kamal Paşanın dostları arasında keçirmişdir.
1920-ci ildə İstanbul qız liseyini bitirdikdən sonra, 1921-ci ildə hüquq fakültəsinə qəbul olmaq üçün sənədlərini Darülfünuna (İndiki İstanbul Universitetinə) vermişdir. Hər kəsin başı örtülü gəzdiyi bir zamanda Türkiyədə qızlar üçün hüquq fakültəsi belə yox idi. Sürəyya Ağaoğlu qızlar üçün hüquq fakültəsinin açılmasını tələb etmiş, lakin cavabında "Bir nəfər üçün fakültə açıla bilməz" cavabını almışdır. Bu zaman Sürəyya öz məktəb yoldaşları Melda və Bedianı dilə tutaraq bu fakültəyə qəbul olmağa razı salmış, ilk qızlar üçün hüquq fakültəsi açılmışdır.
1925-ci ildə hüquq fakültəsini bitirdikdən sonra Ankara Dövlət Təzminat Şöbəsində işləməyə başlamışdır. 5 dekabr 1927-ci ildə Ankara Barosunda (Vəkillər Birliyi) qeydiyyatdan keçmiş, 1928-ci ildə sərbəst vəkillik icazəsi alaraq, "Türkiyənin ilk qadın vəkili" adını almış və həyatı boyunca bu sənətdə çalışmışdır. 1936-cı ildə İstambul Barosuna (Vəkillər birliyi) qeyd olmuşdur.
İngilis və fransızcanı mükəmməl bilən Sürəyya Ağaoğlu iş həyatı boyunca çoxlu sayda ölkələrarası konfranslarda Türkiyəni təmsil etmişdir.
1946-cı ildə Beynəlxalq Vəkillər Birliyinə üzv olmuşdur. 1946-1960-cı illər arasında bu birliyin tək qadın aparıcı üzvü olmuşdur. 1960-cı ildə Qadın Hüquqşünaslar Birliyinin Birləşmiş Millətlər Cenevrə Təşkilatının təmsilçisi seçilmişdir. 1980-1982-ci illərdə Hüquqşünas Qadınlar Fedarasiyasının ikinci başkanı vəzifəsinə təyin olunmuşdur.
1948-ci ildə Berlin Millətlərarası Hüquqçular Komissiyasının üzvü olan Sürəyya xanım Azad Fikir Yayma Dərnəyi, Türk-Amerikan Universitetlər Dərnəyi və Sürəyya Ağaoğlu Uşaq Dostları Dərnəyinini yaratmışdır.
1949-cu ildə Amerikada səyahətdə olan Sürəyya Ağaoğlu orada kimsəsiz uşaqlar üçün yaradılmış mərkəzi görür və qayıtdıqdan sonra belə bir mərkəzi Türkiyədə də yaratmağı qərara alır. Döndükdən sonra yuxarıda adı çəkilən dərnəyi yaradır.
1960-cı ildə Ekrem Alicanın liderliyi ilə yaradılan Yeni Türkiyə Partiyasında siyasi həyata atılır və partiyanın İstanbul bölməsinin başçısı olur.“Londonda gördüklərim” və “Bir ömür belə keçdi” adlı kitablarında çox sayda hüquqi məqalələr yazmışdır. Sürəyya Ağaoğlu atası və qardaşı Səməd Ağaoğlunun vəkilliyini də özü etmişdir.
1950-ci ilin əvvəllərində alman hüquqşünas Verner Taschenberqer ilə evlənən Sürəyya xanımın evliliyi 1960-cı ilədək davam etmişdir. Bu evlilikdən onun övladı olmamışdır.
Sürəyya Ağaoğlu 1989-cu il dekabrın 29-da İstanbulda qatıldığı “Qadın hüquqları və çağdaşlaşma” adlı iclasdan çıxarkən pilləkənlərdən yıxılaraq beyninə qan sızması nəticəsində vəfat etmişdir.
İndi Türkiyədə onun adını daşıyan küçə vardır. Yaratdıgı Sürəyya Ağaoğlu Uşaq Dostları Dərnəyi hələ də fəaliyyət göstərir.
Görürsünüzmü, bir qarabağlı qızının nə böyük şücaətləri olmuşdur. Verilişdən bir neçə gün keçməsinə baxmayaraq, onun haqqındakı təəssüratlarım məni tərk etmir. Belə bir həmvətənimizlə qürur duyuram. Yəqin ki, siz də mənim bu fikrimlə razılaşarsınız. Allah ona rəhmət eləsin.
Açılmış, keçilmiş yolla irəliləmək asandır. Amma bu yolu ilk gedən, o yolu açan, o yoldakı tikanları qıran insanlara eşq olsun!
